Κύριε Αντιπρόεδρε της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κυρία Υπουργέ -φαντάζομαι ότι μας παρακολουθεί από το σπίτι της- περαστικά. Κυρία και κύριε Υφυπουργέ, αγαπητά στελέχη του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών και του Ιδρύματος Νεολαίας και Δια Βίου Μάθησης, συγχαρητήρια για τη σπουδαία δουλειά την οποία κάνετε.
Φίλες και φίλοι, σάς ευχαριστώ από την καρδιά μου γιατί μου δώσατε την ευκαιρία να συμμετέχω και εγώ σε αυτή την πολύ όμορφη γιορτή. Τριάντα-πέντε χρόνια συμπληρώνει πια το πρόγραμμα Erasmus και αξίζουν συγχαρητήρια στους διοργανωτές γι’ αυτή την πραγματικά πολύ όμορφη επίσκεψη σε έναν χώρο που, όπως ξέρετε καλά, είναι απόλυτα ταυτισμένος με την ευρωπαϊκή ιστορία της πατρίδας μας.
Κυρίως, όμως, αξίζουν συγχαρητήρια για την ιδέα σας να βρεθούν στον πυρήνα αυτής της εκδήλωσης οι αληθινοί πρωταγωνιστές και οι ιστορίες ανθρώπων με διαφορετικές αφετηρίες που αξιοποίησαν αυτό το πρωτοπόρο πρόγραμμα, αλλάζοντας τη ζωή τους. Άκουσα με πάρα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον τις προσωπικές ιστορίες τις οποίες μοιράστηκαν μαζί μας οι συμμετέχοντες στο προηγούμενο πάνελ και πραγματικά κι εγώ εξεπλάγην από το εύρος της παρέμβασης του προγράμματος Erasmus σε πτυχές της εκπαιδευτικής και της κοινωνικής δραστηριότητας, που πρέπει να σας πω ότι ούτε εγώ είχα υπόψη μου ότι ακουμπούσε το πρόγραμμα αυτό.
Το πρόγραμμα Erasmus είναι μια επιτυχία της Ευρώπης. Μπαίνει πια στην ωριμότητά του, γίνεται «μεσήλικας» έχοντας συμπληρώσει 35 χρόνια, διευρύνει τους ορίζοντές του. Και από ένα σχέδιο, το οποίο ξεκίνησε ως μια περιορισμένη ανταλλαγή φοιτητών, έγινε γρήγορα ακαδημαϊκή συνεργασία και έμπρακτη απόδειξη -το ακούσαμε εξάλλου πριν από λίγο- του πώς αντιλαμβανόμαστε πραγματικά τη διά βίου μάθηση. Έχει υποδεχθεί παραπάνω από 5 εκατομμύρια Ευρωπαίους και στην Ελλάδα από τους 37 -τριανταεπτά ήταν οι πρώτοι πρωτοπόροι το 1987- φτάσαμε τους 6.500 ωφελημένους.
Κάποτε ρωτούσαν, αγαπητέ Μαργαρίτη, αν «θα πας Erasmus». Ήταν κάτι το καινοτόμο, το πολύ τολμηρό, το πολύ διαφορετικό. Σήμερα, η ερώτηση είναι «πού θα πας Erasmus». Γιατί το πρόγραμμα το οποίο έχει το όνομα του μεγάλου λόγιου της Αναγέννησης έχει ταυτιστεί με τις ακαδημαϊκές αλλά και με τις επαγγελματικές στοχεύσεις της νεολαίας, όπως και με την καθημερινότητά τους, καθώς η συμμετοχή σε αυτό δεν σημαίνει μόνο μαθήματα αλλά σημαίνει και κοινές εμπειρίες πέρα από τα σύνορα.
Δεν είναι άλλωστε λίγες οι περιπτώσεις νέων από διάφορες γωνιές της ηπείρου μας που γνωρίστηκαν σε κάποιο πανεπιστήμιό της για να συνεχίσουν μετά, μαζί, τη ζωή τους. Γιατί με όχημα το Erasmus οι νέες και οι νέοι της Ευρώπης μαθαίνουν, σπουδάζουν, επικοινωνούν και, ανταλλάσσοντας έτσι τις εθνικές τους αναφορές, διαμορφώνουν την κοινή τους ευρωπαϊκή ταυτότητα προς όφελος των ιδίων και των χωρών τους.
Ήταν πολύ ωραία τα λόγια τα οποία μας είπε η Ερμιόνη πριν για τη δική της ξεχωριστή εμπειρία. Πώς άνοιξαν οι ορίζοντές της μέσα σε ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα και πώς ήρθε σε επαφή με ανθρώπους που θεωρούσε ότι δεν είχε κανένα κοινό για να διαπιστώσει τελικά ότι αυτά τα οποία μας ενώνουν στην ήπειρό μας είναι πολλά περισσότερα από αυτά τα οποία μας χωρίζουν.
Και βέβαια η γενιά του Erasmus, η προηγούμενη γενιά από εσένα, η δική μας γενιά, αφήνει ήδη έντονο το αποτύπωμά της στην πολιτική, στην οικονομική, στην καλλιτεχνική ζωή της Ευρώπης. Μια έρευνα σε φορείς, επιχειρήσεις, ή και κυβερνήσεις θα έδειχνε ότι πολλά στελέχη πέρασαν από ένα τέτοιο ακαδημαϊκό εξάμηνο. Ίσως πολλοί από εσάς δεν γνωρίζετε ότι ο καλός μου φίλος Πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου, ο Xavier Bettel, δηλώνει ακόμα ερωτευμένος με τη Θεσσαλονίκη και με τη Νομική της Σχολή, αγαπητέ μου κ. Πρύτανη.
Καμία, ίσως, άλλη δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν διαθέτει τόση ακτινοβολία και επίδραση, αθόρυβη αλλά ουσιαστική. Γιατί η συμμετοχή στο Erasmus συνιστά όχι μόνο ένα ορατό επαγγελματικό προσόν, πιστοποιώντας κοσμοπολιτισμό, γλωσσομάθεια, πρακτική άσκηση, επικοινωνιακή ικανότητα, ανοιχτούς ορίζοντες, πλεονεκτήματα τα οποία, για όσους από εσάς μπορεί να σκέφτεστε να συμμετέχετε σε ένα τέτοιο πρόγραμμα, σας διαβεβαιώνω ότι πολύ δύσκολα θα αγνοήσει ένας απαιτητικός εργοδότης.
Ταυτόχρονα είναι ένα πρόγραμμα το οποίο, όπως ακούσαμε, υποστηρίζει και τους καθηγητές μας, τους δασκάλους μας, αυτούς οι οποίοι προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στο εκπαιδευτικό τους σύστημα. Και είναι πραγματικά εξαιρετικά ενθαρρυντικό να ακούμε πώς ένα απομονωμένο σχολείο στη Βέροια, πώς ένα σχολείο δεύτερης ευκαιρίας, πώς η Σιβιτανίδειος, πρότυπο Τεχνικό Λύκειο, μπορούν μέσα από τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα Erasmus να εμπλουτίσουν τις εμπειρίες τους, οι ίδιοι οι καθηγητές, οι δάσκαλοι να διευρύνουν το γνωστικό τους αντικείμενο και τελικά να διαπιστώσουν ότι υπάρχουν και άλλοι τρόποι να κάνει κανείς τα πράγματα, εκτός από αυτόν τον οποίο έχουμε μάθει.
Αποκτούν, δηλαδή, με αυτό τον τρόπο και οι καθηγητές μας, οι δάσκαλοί μας, τη δυνατότητα να μαθαίνουν, να ξεμαθαίνουν αυτά τα οποία ήδη έχουν μάθει και να μαθαίνουν καινούρια πράγματα, καινούριες εκπαιδευτικές πρακτικές, καινούριες εμπειρίες, κάτι το οποίο είναι εξαιρετικά σημαντικό για τα ανοιχτά δημιουργικά σχολεία έτσι όπως τα φανταζόμαστε.
Και βέβαια για την πατρίδα μας το Erasmus παραμένει ο πιο σταθερός δίαυλος επικοινωνίας των πανεπιστημίων μας με πολλά ευρωπαϊκά ιδρύματα, μέσω ανταλλαγών φοιτητών και διδασκόντων. Πιστεύω ότι είναι κάτι το οποίο έχει βοηθήσει συνολικά στην αναβάθμισή τους.
Γι’ αυτό άλλωστε και στο νομοσχέδιο του Υπουργείου Παιδείας, το οποίο θα γίνει νόμος του κράτους μέχρι τα τέλη Ιουλίου, προβλέπεται και η καθιέρωση, για πρώτη φορά, «εσωτερικών» Erasmus- γιατί τη νέα τριτοβάθμια εκπαίδευση, την οικοδομούμε- η δυνατότητα δηλαδή ενός φοιτητή για ένα εξάμηνο να σπουδάσει σε ένα άλλο πανεπιστήμιο, σε μία άλλη πόλη, να διευρύνει το γνωστικό του αντικείμενο.
Είναι μία καινοτομία που μας τη ζητούσαν καιρό τα πανεπιστήμια και τώρα που δίνουμε τη δυνατότητα, πιστεύω ότι οι ηγεσίες τους, αλλά και οι καθηγητές, θα αδράξουν αυτή την ευκαιρία και οι φοιτητές θα αγκαλιάσουν τη δυνατότητα να μπορούν με αυτόν τον τρόπο να αποκτήσουν, εντός της Ελλάδος, αυτήν την πολύτιμη εμπειρία, του να ξεφεύγει κανείς από το πλαίσιο της εκπαιδευτικής του πορείας έτσι όπως το έχει προδιαγράψει, να έρθει σε επαφή με νέες εμπειρίες, νέα γνωστικά αντικείμενα, κυρίως να γνωρίσει νέους ανθρώπους.
Αλλά, πάνω απ’ όλα, το Erasmus ήταν και πιστεύω ότι παραμένει ο πιο ισχυρός δεσμός μεταξύ των νέων Ευρωπαίων, καλλιεργώντας με αυτόν τον τρόπο αυτό το παραγωγικό αίσθημα ότι ανήκουμε τελικά όλοι στην ίδια μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια.
Είναι μία Ένωση που δεν είναι μόνο οικονομική και πολιτική. Είναι μία Ένωση αξιών, με μία πλούσια ευρωπαϊκή κληρονομιά και με ένα δυναμικό μέλλον. Στην ενωμένη Ευρώπη ανήκουμε όλοι μας. Στο πιο φιλόδοξο, υπερεθνικό, δημοκρατικό εγχείρημα της σύγχρονης παγκόσμιας ιστορίας. Και το Erasmus είχε αποφασιστική συμβολή και στη διάπλαση μιας νέας γενιάς Ελλήνων με πατρίδα την Ελλάδα αλλά με χώρα την Ευρώπη.
Είναι μία γενιά που δεν ταύτιζε την Ευρωπαϊκή Ένωση, ούτε με τις επιδοτήσεις μόνο, ούτε σίγουρα με την πηγή όλων των κακών, όπως συχνά τη θέλει η φθηνή δημαγωγία που δυστυχώς αναπτύσσεται σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Δεν αποτελεί μόνο ελληνική ιδιαιτερότητα.
Και είναι αυτή η γενιά, η «γενιά του Erasmus», η γενιά των νέων ανοιχτών ευρωπαϊκών οριζόντων που αντιστάθηκε έμπρακτα στον αντιευρωπαϊσμό και στην εθνολαϊκιστική αναδίπλωση.
Φίλες και φίλοι, η επιτυχία του Erasmus οδήγησε -όπως ακούσαμε ήδη- στην επέκτασή του, καθώς από το 2014 έχουμε το Erasmus+ που συνεχώς αλλάζει, συνεχώς διευρύνεται. Όπως ακούσαμε, δεν αφορά πια μόνο φοιτητές, αφορά μαθητές, σπουδαστές της επαγγελματικής εκπαίδευσης, εκπαιδευτικούς κάθε βαθμίδας και ακόμα συμμετέχοντες σε προγράμματα Δια Βίου Μάθησης, όπως και ανθρώπους οι οποίοι αναζητούν εργασία.
Πίσω από την πρόοδο, κρύβεται η συμβολή των εθνικών φορέων του θεσμού. Θα επαναλάβω τις ευχαριστίες μου στο Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών, στο Ίδρυμα Νεολαίας και Δια Βίου Μάθησης. Είναι τα ιδρύματα τα οποία χρηματοδοτούν τις δράσεις του Erasmus και του Erasmus+ αλλά δεν το κάνουν -νομίζω το αντιληφθήκατε- μέσα από μία στεγνή γραφειοκρατική διαδικασία. Έχουν μεράκι γι’ αυτό το οποίο κάνουν και πάθος για τη δουλειά τους και νομίζω ότι αυτό είναι κάτι το οποίο αναγνωρίζεται από όλους όσοι έχουν ωφεληθεί από τα προγράμματα αυτά.
Σχεδόν μισό δισεκατομμύριο ευρώ έχουμε διαθέσει μέσα στα 35 χρόνια που λειτουργεί το πρόγραμμα Erasmus κι έχετε αποκτήσει μία πολύτιμη διοικητική τεχνογνωσία στον τομέα σας.
Και βέβαια, μπροστά μας τώρα έχουμε μια νέα πρόκληση: να διαχειριστούμε με επιτυχία τους πόρους της νέας προγραμματικής περιόδου ως το 2027 που, όπως ακούσαμε, είναι σημαντικά αυξημένες σε σχέση με την προηγούμενη. Να υποδεχθούμε περισσότερες νέες και περισσότερους νέους από ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και να βοηθήσουμε ακόμα περισσότερους συμπολίτες μας να αποκτήσουν αυτή την ευρωπαϊκή εμπειρία.
Θα το ξαναπώ, είναι ένα στοίχημα το οποίο είναι και ευρωπαϊκό, είναι ταυτόχρονα και εθνικό. Σήμερα μάλιστα παίρνει νέα διάσταση, καθώς η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ξαναφέρνει τον πόλεμο στην ήπειρό μας, ξαναφέρνει δυστυχώς την ακρίβεια και τον πληθωρισμό στις κοινωνίες μας. Την εύφλεκτη ύλη, δηλαδή, για να ξαναφουντώσει η φωτιά του λαϊκισμού και της ευρωπαϊκής αμφισβήτησης που κάθε φορά εκθρέφει τις πραγματικές αιτίες μίας κρίσης.
Σε μία τέτοια δύσκολη εποχή, λοιπόν, χρειαζόμαστε, περισσότερο παρά ποτέ, την ενότητα των ευρωπαϊκών λαών, χρειαζόμαστε περισσότερο παρά ποτέ την ενότητα των νέων της Ευρώπης, στη βάση των αρχών που έκαναν μέχρι σήμερα την Ευρώπη πραγματικό πρωταγωνιστή: την ελευθερία, την εθνική ανεξαρτησία, τη διεθνή νομιμότητα, τη δημοκρατία, τις ανοιχτές και δημιουργικές κοινωνίες, την ανεκτικότητα, την ανοχή στη διαφορετικότητα. Όλα αυτά πρέπει να έχουν συνέχεια και πρέπει να έχουν πρεσβευτή εσάς, τη νεολαία μας.
Θα ήθελα να κλείσω με τα λόγια ενός διάσημου διανοούμενου. Το πρώτο βιβλίο του το διάβασα όταν ήμουν στην ηλικία σας, 18 χρονών, μόλις είχα τελειώσει το σχολείο και ετοιμαζόμουν να φύγωο πανεπιστήμιο. Έγραφε αυτός ο διανοούμενος: «Το Erasmus έφτιαξε την πρώτη γενιά γνήσιων Ευρωπαίων, γιατί ένας νεαρός Καταλανός γνωρίζει εκεί ένα κορίτσι από τη Φλαμανδία, ερωτεύονται, παντρεύονται και γίνονται Ευρωπαίοι μαζί με τα παιδιά τους». Το Erasmus λοιπόν -το είπατε, το εννοήσατε, κύριε Αντιπρόεδρε- «θα έπρεπε», γράφει, «να είναι υποχρεωτικό, όχι μόνο για τους φοιτητές: για τους οδηγούς ταξί, για τους υδραυλικούς, για κάθε εργαζόμενο. Όλοι, δηλαδή, να περνούν χρόνο στην Ευρώπη και να ενσ
