[Μετάφραση] ΑΠΟΛΥΤΗ ΥΠΕΡΑΞΙΑ, Robert Kurz
από Μεταφραστική Ομάδα Wormhole
άρθρο του Robert Kurz που δημοσιεύτηκε το 2005, που κατά την γνώμη μας εξηγεί γιατί η “γκριμάτσα” της βαρβαρότητας κάνει τους απεγνωσμένους να μεταναστεύουν, γιατί ο “ρεαλισμός” της αριστεράς τους βλέπει ως συμπλήρωμα της εργατικής δύναμης ενώ παράλληλα καταγγέλει τα στρατόπεδα συγκέντρωσης που η ίδια θεμελίωσε, αποκαλύπτοντας ότι αυτό που λέγανε οι παλιοί, “ο κοινωνικός μισθός” (πρόνοια, περίθαλψη, το κοινωνικό κράτος εν ολίγοις) από την μία δεν ισχύει για όλους, από την άλλη το απορριπτόμενο αυτό προϊόν, ως αντικείμενο διαπραγμάτευσης είναι τα ψίχουλα που διατίθεται το κεφαλαιο να δώσει (με την διαμεσολάβηση του κράτους) για να διατηρήσει την κοινωνική ειρήνη. Παρεμπιπτόντως, τα ψίχουλα που παραπέμπτουν στο φαντασιακό του εργασιομανή μυρμηγκιού, ίσως πείσουν μερικούς, εμείς όμως θέλουμε όλο το ρημάδι το φουρνάρικο.
(δημοσιευμένο στο Neues Deutschland στις 18.02.2005)
Κάθε παιδί το γνωρίζει αυτό: το κεφάλαιο δεν έχει να κάνει με το φαγητό, ούτε καν με τα όπλα, αλλά μόνο με την υπεραξία – όποια υλική μορφή κι αν έχει. Η υπεραξία είναι “αφηρημένος πλούτος” (Μαρξ), δηλαδή το χρήμα ως αυτοσκοπός. Όπως είναι γνωστό, είναι το ποσό της αξίας που παράγεται από την εφαρμοζόμενη εργατική δύναμη πέρα από το κόστος της ίδιας της αναπαραγωγής της. Αυτό γίνεται με δύο διαφορετικούς τρόπους, όπως έχει δείξει ο Μαρξ: ως απόλυτη υπεραξία και ως σχετική υπεραξία.
“Απόλυτη” είναι η άμεση αύξηση της υπεραξίας, κυρίως με την επιμήκυνση της εργάσιμης ημέρας ή με τη μείωση των μισθών- και “σχετική” είναι η έμμεση αύξηση της υπεραξίας, στο μέτρο που η ανάπτυξη της παραγωγικής δύναμης καθιστά τα εμπορεύματα φθηνότερα για τη διαβίωση της μισθωτής εργασίας, αυξάνοντας έτσι το μερίδιο του κεφαλαίου στη μάζα της αξίας. Το οικονομικό θαύμα, όπως όλα τα “εκπολιτιστικά” στοιχεία του καπιταλισμού, βασίστηκε στη σχετική υπεραξία.
Στις “φορντιστικές” βιομηχανίες (αυτοκίνητα, οικιακά και ηλεκτρονικά είδη ευρείας κατανάλωσης), μεγάλες μάζες εργατικής δύναμης μπορούσαν να εφαρμοστούν κερδοφόρα. Κατά τη διαδικασία αυτή, το κεφάλαιο αύξησε το σχετικό του μερίδιο στην υπεραξία, ενώ οι μισθωτοί εργάτες κατανάλωναν ωστόσο περισσότερα καταναλωτικά αγαθά μέσω της φτήνιας των εμπορευμάτων. Αν και οι στιγμές απόλυτης υπεραξίας έπαιξαν επίσης ρόλο, όπως η εντατικοποίηση της εργασίας στη γραμμή συναρμολόγησης, η σχετική υπεραξία κυριάρχησε.
Το απορριπτόμενο προϊόν ήταν η “διατροφή” της εκπαίδευσης, της ιατρικής περίθαλψης, του πολιτισμού κ.λπ. Η κρίση της 3ης βιομηχανικής επανάστασης είναι επίσης η κρίση της σχετικής υπεραξίας. Λόγω των νέων παραγωγικών δυνάμεων, μια αρκετά μεγάλη μάζα εργατικής δύναμης δεν μπορεί πλέον να εφαρμοστεί κερδοφόρα. Επομένως, η φτήνια των εμπορευμάτων για την κατανάλωση των παραγωγών δεν είναι πλέον επαρκής για να εγγυηθεί τη συσσώρευση του κεφαλαίου. Η σχετική υπεραξία γίνεται πολύ μικρή. Η πρακτική απόδειξη αυτού είναι ότι το κεφάλαιο επιστρέφει στην κυριαρχία της απόλυτης υπεραξίας. Αυτό που φαίνεται παράλογο για την κοινή λογική είναι απολύτως μέσα στη “λογική” της καπιταλιστικής λογικής: η συσσώρευση πρέπει να διασωθεί με την εκ νέου επιμήκυνση της εργάσιμης ημέρας για την εναπομείνασα εργατική δύναμη, την περαιτέρω αύξηση της έντασης της εργασίας και τη δραστική μείωση της προστασίας της εργασίας.
Ταυτόχρονα, το επιτευχθέν “ιστορικό-ηθικό επίπεδο” (Μαρξ) του κόστους αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης πρέπει να μειωθεί, ώστε οι μισθοί να μπορούν να μειωθούν σε απόλυτους όρους: Τα πολιτιστικά αγαθά, τα ταξίδια διακοπών, η υψηλή κατανάλωση τροφίμων, ακόμη και ένα διαμέρισμα με τις μέχρι πρότινος αυτονόητες απαιτήσεις επίπλωσης “επαναπροσδιορίζονται” σταδιακά από το μέσο επίπεδο κόστους ζωής με έναν κατασταλτικό λόγο.
Ομοίως, οι τομείς της δημόσιας κατανάλωσης ιατρικής περίθαλψης, εκπαίδευσης κ.λπ. που χρηματοδοτούνται έμμεσα από τη σχετική υπεραξία, συμπαρασύρονται προς τα κάτω. Η εμφάνιση της πολιτιστικής ισχύος εξαφανίζεται –με την επιστροφή στην κυριαρχία της απόλυτης υπεραξίας, το κεφάλαιο αποκαλύπτει τη γκριμάτσα της βαρβαρότητας. Αλλά σε αντίθεση με τον καπιταλισμό της ατμομηχανής, ο μικροηλεκτρονικός καπιταλισμός δεν μπορεί πλέον να απορροφήσει επαρκή εργατική δύναμη σε αυτή τη βάση. Αν εφαρμόζεται όλο και λιγότερη εργατική δύναμη, ακόμη και η πιο βίαιη εξάντλησή της δεν έχει καμία χρησιμότητα – η μάζα της υπεραξίας εξακολουθεί να μειώνεται. Στην αγορά εμπορευμάτων, αυτό εμφανίζεται ως πρόβλημα πωλήσεων.
Είναι αλήθεια ότι η ανάπτυξη της παραγωγικής δύναμης συνεχίζει να κάνει τα εμπορεύματα φθηνότερα, αλλά όχι αρκετά ώστε να μπορούν να εισέλθουν πλήρως στη μαζική κατανάλωση, όταν κυριαρχεί η απόλυτη υπεραξία. Οι μισθοί και τα μεταβιβαστικά εισοδήματα (επιδόματα ανεργίας και ασθενείας, κοινωνική πρόνοια, συντάξεις κ.λπ.) μειώνονται ταχύτερα σε σχετικούς και απόλυτους όρους από ό,τι τα αγαθά γίνονται φθηνότερα. Ένας συνδυασμός μαζικής ανεργίας και “εργατικής φτώχειας” δεν μπορεί να διατηρήσει τη συσσώρευση κεφαλαίου, αλλά ο καπιταλισμός δεν είναι πλέον ικανός για τίποτα άλλο.
Δύσκολοι καιροί για τους “ρεαλιστές”.
