από libcom
Communication Colonized | libcom.org
Το 1965, αναπτύχθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες μια νέα τεχνική για την γνωριμία πιθανών συζύγων. Οι προτιμήσεις και οι προσδοκίες κάθε ατόμου ορίζονται εξαντλητικά βάσει των απαντήσεων τους σε εβδομήντα ερωτήσεις, με ένα computer να αποφασίζει για την μεταξύ τους μέγιστη συμβατότητα, προβάλλοντας την σε μια διάτρητη κάρτα προγραμματισμού [punch card]. Σύμφωνα με την Le Monde (25-11-65):
Καθώς τα χρόνια περνούν, τάσεις εξίσου αναπόφευκτες όσο και μη-αναστρέψιμες αναπτύσσονται και αρχίζουν να επιβάλλονται: η δουλειά του computer είναι να είναι αποτελεσματικό σε κάθε τι που κάνει… Έχουν εισαχθεί στην εκπαίδευση, αναλαμβάνοντας την θέση των φροντιστών. Συμμετέχουν στην ανάπτυξη εκλεπτυσμένων «στρατηγικών», εξίσου στρατιωτικών όσο και εμπορικών. Ως τέλειοι ηθοποιοί [performers] σε διαρκή ζήτηση, αναμένεται πως θα αποδίδουν τα μέγιστα… Κάθε μια ψυχή σε αναζήτηση άλλης συμπληρώνει μια φόρμα περιγράφοντας ποιοί είναι και τι προσδοκούν. Οι προσφορές και οι επιθυμίες τους μεταμορφώνονται τότε από ένα διατρητικό εργαλείο σε μια σειρά από οπές, επιμελώς κατανεμημένων σε μια κάρτα. Θα μπορούσε κάποιος να φτάσει τόσο μακριά ώστε να πει οτι στην κατάσταση της αγοράς, η ανακάλυψη της ικανοποίησης των επιθυμιών βρίσκεται σε απόσταση μόλις μιας συστηματικής έρευνας· ακόμη καλύτερα, σαφώς, εάν η αγορά είναι μεγαλύτερη… Η εμπειρία, εντούτοις, δεν κοστίζει: μόλις τρία δολάρια. Σε λιγότερους από τρείς μήνες, περισσότεροι από 7.000 φοιτητές από κολλέγια και πανεπιστήμια στην Νέα Αγγλία εμπιστεύτηκαν τις προσωπικές τους φιλοδοξίες και τον ελεύθερο τους χρόνο σε ένα computer… Δεν αληθεύει ότι υπάρχουν υπολογιστές οι οποίοι, δουλεύοντας «σε πραγματικό χρόνο», μπορούν να ακολουθούν την εξέλιξη των γεγονότων προοδευτικά; Γιατί λοιπόν να μην επεκταθεί η ιδέα και στην βελτιστοποίηση των συνοικεσιών;
Η κοινωνία που έχει επιτεύξει τον βέλτιστο διαχωρισμό μεταξύ των ανθρώπων και της δραστηριότητας τους, ενώ μεταξύ τους διανέμει μονομερώς εικόνες του κόσμου τους, επιστρέφοντας τις ως πληροφορία που μονοπωλείται από την οικονομική και την Κρατική εξουσία. Προκειμένου να φτάσει σε ένα νέο επίπεδο συμμόρφωσης και εξίσωσης με τον μηχανισμό της προόδου, η κοινωνία αυτή ονειρεύεται πως θα υπερβεί την εκ μέρους της κατασκευή της πληροφορίας ως υποκατάστατο για την στέρηση της πραγματικότητας· πειραματίζεται με την θετική κατασκευή της πραγματικότητας της ατομικής ύπαρξης ως την επιτέλεση της υπάρχουσας πληροφορίας. Τα άτομα πρέπει να συμφωνήσουν πως θα αναγνωρίσουν τους εαυτούς τους — και, σε μια ρομαντική σχέση, μεταξύ τους — σύμφωνα με το αναπόφευκτο του υποτιθέμενα ελεύθερου και αντικειμενικού υπολογιστικού κώδικα. Αλλά και οι ίδιοι οι προγραμματιστές είναι προγραμματισμένοι. Τα κριτήρια των ερωτηματολογίων που έχουν δημιουργήσει για τα συνοικέσια αποτελούν τα κοινωνικά ακριβώς κριτήρια που δημιουργούν την αποξένωση παντού. Εάν κάποιος αναζητεί στην σχέση αυτή μόνο να ανακαλύψει την αναπαράσταση της δικής του πραγματικότητας, το προφυλακτικό του ηλεκτρονικού υπολογισμού εγγυάται την αμοιβαία ανακάλυψη του ίδιου ψέματος.
Η συστηματική ιδιοποίηση της διυποκειμενικής επικοινωνίας, ο αποικισμός της καθημερινής ζωής από την εξουσιαστική διαμεσολάβηση, δεν είναι απαραίτητα προϊόν της τεχνολογικής εξέλιξης. Αντίθετα, η αυτονόμηση αυτή της κοινωνικής δυνητικότητας καθιστά απαραίτητο όπως όλες οι πιθανές τεχνικές αναβληθούν εώς το συγκεκριμένο αποτέλεσμα της αυτο-ρυθμιζόμενης ύπαρξης. Τα τελευταία δέκα χρόνια, παντού σε όλον τον κόσμο, οι ραδιοφωνικοί πομποί και δέκτες που επέτρεπαν κάποτε τον ανοικτό διάλογο σε οποιαδήποτε συχνότητα έχουν φιμωθεί από τον απόλυτο δικαστικό έλεχο. Εκείνοι που τις χρησιμοποιούν, επιλεγμένοι βάσει αυτής της υποχρέωσης ακριβώς να παραμείνουν βουβοί, δεν έχουν το δικαίωμα να ανταλλάσσουν μηνύματα σχετικά με την τεχνική τους, ή τις μετεωρολογικές συνθήκες, ούτε έστω κάποιο κρίσιμο για την επιβίωση SOS. Η τεχνολογία της βασικής επικοινωνίας έχει προφανώς απαγορευθεί λόγω του πιθανού της πλούτου σε ανατρεπτικές χρήσεις.
~
Κριτική του Μοντερνισμού
Οι θεσμοί μας δεν είναι πλέον ωφέλιμοι: ως προς αυτό συμφωνούν όλοι. Εντούτοις, το σφάλμα δεν είναι δικό τους μα δικό μας. Μόλις απωλέσουμε όλα τα ένστικτα από τα οποία οι θεσμοί αναπτύσσονται, τους χάνουμε συνολικά διότι δεν είμαστε εμείς πια χρήσιμοι για αυτούς. Η δημοκρατία υπήρξε πάντα η μορφή της παρακμής στην οργάνωση της ισχύος: στο Άνθρωπος, Πολύ Άνθρωπος (Ι, 472), έχω ήδη χαρακτηρίσει την μοντέρνα δημοκρατία, μαζί με τα υβρίδια της όπως το «Γερμανικό Ράϊχ», ως την μορφή της παρακμής του κράτους. Προκειμένου να υπάρξουν θεσμοί, πρέπει να υπάρξει ένα είδος βούλησης, ενστίκτου, ή προστακτικής, το οποίο είναι αντι-φιλελεύθερο σε βαθμό κακίας: η θέληση για παράδοση, για δύναμη, για ευθύνη για τους αιώνες που θα έλθουν, για την αλληλεγγύη των αλυσίδων γενιών και γενιών, εμπρός και πίσω ad infinitum [επ’ άπειρον]. Όταν η θέληση αυτή φανερώνεται, κάτι σαν το imperium Romanum [Ρωμαϊκή αυτοκρατορία] θεμελιώνεται: ή όμοια με την Ρωσία, την μοναδική δύναμη που διατηρεί σήμερα ανθεκτικότητα, η οποία μπορεί να περιμένει, η οποία μπορεί ακόμη να υποσχεθεί κάτι – Ρωσία, η έννοια που υποδηλώνει το αντίθετο της άθλιας Ευρωπαϊκής νευρικότητας και του συστήματος των μικρών κρατών, το οποίο έχει εισέλθει σε μια κρίσιμη φάση μετά την εγκαθίδρυση του Γερμανικού Ράϊχ.
Το σύνολο της Δύσης δεν διαθέτει πλέον τα ένστικτα από τα οποία οι θεσμοί αναπτύσσονται, από τα οποία το μέλλον εξελίσσεται: ενδεχομένως τίποτα δεν ανταγωνίζεται το «μοντέρνο πνεύμα» της τόσο έντονα. Ζει κάποιος για το σήμερα, ζει κάποιος υπερβολικά γρήγορα, ζει κάποιος υπερβολικά ανεύθυνα: αυτό ακριβώς αποκαλείται «ελευθερία». Αυτό που καθιστά έναν θεσμό σε θεσμό είναι απεχθές, μισητό, απαξιωμένο: φοβάται κάποιος τον κίνδυνο μιας νέας σκλαβιάς την στιγμή ακριβώς όταν η λέξη «αρχή» μόλις που εκφράζεται. Τόσο πολύ έχει εξαπλωθεί η παρακμή στα αξιακά-ένστικτα των πολιτικών μας, των πολιτικών μας κομμάτων: ενστικτωδώς προτιμούν εκείνο που αποσυνθέτει, εκείνο που επιταχύνει το τέλος.
Μάρτυρας ο μοντέρνος γάμος. Κάθε λογική έχει εμφανώς αφανιστεί από τον σύγχρονο γάμο, ωστόσο αυτό δεν συνιστά διαφωνία προς τον γάμο, αλλά προς την νεωτερικότητα. Η λογική του γάμου – όπως βασίζονταν στην αποκλειστική δικονομική ευθύνη του συζύγου, η οποία απέδιδε στον γάμο ένα κέντρο βαρύτητας, παραπατάει σήμερα και με τα δυο πόδια. Η λογική του γάμου – όπως βασίζονταν εξαρχής στην αδιαλυτότητα του, του απέδιδε μια προφορά που θα μπορούσε να ακουστεί πάνω από το ατύχημα του αισθήματος, του πάθους, και ο,τιδήποτε άλλου είναι απλά στιγμιαίο. Βασίζονταν επίσης στην ευθύνη της οικογένειας για την επιλογή κάποιου συζύγου. Με την αυξανόμενη έφεση στα ταιριάσματα αγάπης, το ίδιο το θεμέλιο του γάμου έχει καταργηθεί, εκείνο που μόνο τον καθιστά σε θεσμό. Ποτέ, μα απόλυτα ποτέ, δεν μπορεί κάποιος θεσμός να θεμελιωθεί σε κάποια ιδιοσυγκρασία· κανείς δεν μπορεί, όπως έχω ήδη πει, να θεμελιώσει τον γάμο στην «αγάπη» – μπορεί να θεμελιωθεί στο σεξουαλικό ένστικτο, στο ιδιοκτησιακό ένστικτο (σύζυγος και παιδί ως ιδιοκτησία), στο ένστικτο της κυριαρχίας, το οποίο οργανώνει διαρκώς για τον εαυτό του την μικρότερη δομή κυριαρχίας, την οικογένεια, και η οποία χρειάζεται παιδιά και κληρονόμους προκειμένου να συντηρηθεί – και στην φυσιολογία του επίσης – σε κάποιο κατοχυρωμένο μέτρο ισχύος, επιρροής, και πλούτου, ώστε να προετοιμαστεί για μακροπρόθεσμους σκοπούς, για την αλληλεγγύη του ενστίκτου μεταξύ των αιώνων. Ο γάμος ως θεσμός συμπεριλαμβάνει την κατάφαση της μακροβιότερης και ανθεκτικότερης μορφής οργάνωσης: όταν η κοινωνία δεν μπορεί να επιβεβαιώσει τον εαυτό της ως σύνολο, ως τις πιο απόμακρες γενιές του παρελθόντος, τότε ο γάμος έχει χάσει κάθε νόημα. Ο μοντέρνος γάμος έχει χάσει το νόημα του – και κατά συνέπεια καταργείται.
Φρ. Νίτσε, Το Λυκόφως των Ειδώλων.
