Αγαπητέ Υπουργέ κ. Φραγκογιάννη, κυρίες και κύριοι, είναι μεγάλη μου χαρά που βρίσκομαι εδώ μαζί σας σήμερα. Ζητώ συγγνώμη για τη μικρή καθυστέρηση, είχαμε ένα πολύ πυκνό πρόγραμμα στο Νέο Δελχί. Είναι πραγματική τιμή για εμένα να απευθύνομαι σε ένα τόσο διακεκριμένο ακροατήριο.
Επιτρέψτε μου να αρχίσω εκφράζοντας την ικανοποίησή μου για το γεγονός ότι μετά από 16 χρόνια ένας Έλληνας Πρωθυπουργός επισκέπτεται και πάλι την Ινδία. Ανταποδίδω την επίσκεψη που πραγματοποίησε ο Πρωθυπουργός Modi στην Ελλάδα τον Αύγουστο του 2023, 40 χρόνια μετά την προηγούμενη επίσκεψη Ινδού Πρωθυπουργού στην Ελλάδα.
Έχουμε σημειώσει λοιπόν μεγάλη πρόοδο τους τελευταίους έξι μήνες, αποκαθιστώντας μία, θεωρώ, στρατηγική εταιρική σχέση ιδιαίτερα μεγάλης σημασίας. Και πιστεύω ότι αυτό το πολύ επιτυχημένο επιχειρηματικό φόρουμ αποτελεί απόδειξη του γεγονότος ότι έχουμε σημαντικές δυνατότητες περαιτέρω ενίσχυσης των επιχειρηματικών δεσμών μεταξύ των δύο χωρών μας.
Μπορώ να σας πω ότι είχαμε πολύ εποικοδομητικές συζητήσεις με τον Πρωθυπουργό Modi χθες. Μας απασχόλησε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων που άπτονται της στρατηγικής εταιρικής σχέσης μεταξύ των δύο χωρών μας: θέματα που αφορούν τη γεωπολιτική, την άμυνα, αλλά βέβαια και ζητήματα που σχετίζονται με το πολύ λαμπρό μέλλον που βλέπω όσον αφορά στην οικονομική μας συνεργασία.
Όταν ο Πρωθυπουργός Modi είχε την καλοσύνη να με προσκαλέσει στην Ινδία, είπα στην ομάδα μου ότι πρέπει να έρθουμε με μια μεγάλη αντιπροσωπεία επιχειρήσεων, και αυτό ακριβώς συνέβη. Συγχαρητήρια στην ομάδα του Υπουργείου Εξωτερικών για τη διοργάνωση αυτού που νομίζω ότι ήταν ένα πολύ επιτυχημένο ταξίδι με πολύ παραγωγικές, όπως καταλαβαίνω, συναντήσεις μεταξύ των επιχειρηματικών κοινοτήτων των δύο χωρών μας, τόσο στο Νέο Δελχί όσο και εδώ στη Μουμπάι.
Αυτό το ταξίδι ήταν για εμένα μια ευκαιρία να μιλήσω λίγο περισσότερο για την πρόοδο που έχει σημειώσει η Ελλάδα και γιατί η Ελλάδα θα πρέπει να είναι ελκυστικός επενδυτικός προορισμός για τις ινδικές εταιρείες. Και βέβαια, ένα από τα κυριότερα καθήκοντα που έχουμε κάθε φορά που επισκεπτόμαστε μια ξένη χώρα είναι να εξηγήσουμε ότι η Ελλάδα που θυμούνται, η Ελλάδα της οικονομικής κρίσης, η Ελλάδα που γινόταν πρωτοσέλιδο για όλους τους λάθος λόγους, αποτελεί παρελθόν.
Πλέον, η χώρα μας γίνεται πρωτοσέλιδο για τους σωστούς λόγους κι όχι για τους λάθος λόγους. Ο «Economist» μας επέλεξε ως χώρα της χρονιάς για το 2023, ουσιαστικά επιβραβεύοντάς μας για τη σημαντική πρόοδο που έχουμε σημειώσει, βάζοντας την Ελλάδα στον σωστό δρόμο. Και πράγματι, αν κοιτάξετε τους βασικούς δείκτες που αφορούν την ελληνική οικονομία, είναι όλοι πολύ ενθαρρυντικοί.
Ανέλαβα τη διακυβέρνηση της χώρας το 2019 με τη δέσμευση να επαναφέρω την Ελλάδα σε μια διατηρήσιμη πορεία ανάπτυξης, με μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Αυτό ακριβώς κάναμε. Παρά την πανδημία και τις γεωπολιτικές αβεβαιότητες, η ελληνική οικονομία αναπτύσσεται με πολύ υψηλότερο ρυθμό σε σύγκριση με την ευρωζώνη. Το καταφέραμε αυτό διατηρώντας παράλληλα τη δημοσιονομική πειθαρχία, η οποία βέβαια, για μια χώρα που εξακολουθεί να έχει υψηλό δημόσιο χρέος, είναι ιδιαίτερα σημαντική. Αν κοιτάξετε τον λόγο του χρέους μας προς το ΑΕΠ, τον βασικό δείκτη που πάντα εξετάζουν όλοι οι οίκοι για να αξιολογήσουν τη δημοσιονομική κατάσταση μιας χώρας, θα διαπιστώσετε ότι είχαμε την πιο απότομη μείωση αυτής της αναλογίας από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα.
Και αν κοιτάξετε τις αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων σήμερα θα διαπιστώσετε ότι -κοιτάμε πάντα το spread, την επιτοκιακή διαφορά ανάμεσα στους δικούς μας τίτλους και τους γερμανικούς- το spread μας είναι σαφώς μικρότερο αυτό της Ιταλίας, πλησιάζει αυτό της Ισπανίας. Επομένως, η Ελλάδα, από μακροοικονομική άποψη, είναι ξεκάθαρα μία χώρα που βρίσκεται στον σωστό δρόμο. Αυτό βέβαια αντικατοπτρίζεται και στο επίπεδο της επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Το ύψος των επενδύσεων που πραγματοποιούνται στη χώρα, τόσο από Έλληνες όσο και από ξένους επενδυτές, κυμαίνεται σε επίπεδα ρεκόρ. Το 2023 ήταν και πάλι έτος ρεκόρ για τις άμεσες ξένες επενδύσεις και εκτιμώ ότι θα μπορέσουμε να υπερβούμε και πάλι τον στόχο αυτόν το 2024. Και υπάρχει ενδιαφέρον από επενδυτές σε διάφορους τομείς.
Αυτός είναι και ένας λόγος για τον οποίο βρίσκω την αλληλεπίδραση μεταξύ της ελληνικής και της ινδικής επιχειρηματικής κοινότητας τόσο ενδιαφέρουσα, επειδή χαρακτηρίζεται από τόσο υψηλό βαθμό ποικιλίας. Οι εταιρείες που εκπροσωπούνται εδώ είναι μια απόδειξη του γεγονότος ότι αυτή η εταιρική σχέση δεν θα πρέπει να περιορίζεται σε ορισμένους κλάδους, αλλά μπορεί να είναι πολύ ευρύτερη.
Αν δει κανείς την Ελλάδα από τη δική σας οπτική γωνία, την οπτική γωνία της Ινδίας, σε τι πιστεύω ότι πρέπει να δώσει μεγαλύτερη προσοχή; Καταρχάς, αν δείτε τον χάρτη, η Ελλάδα είναι γεωγραφικά το φυσικό σημείο εισόδου, η πύλη, το κατώφλι για τις ινδικές εταιρείες στην ευρωπαϊκή αγορά. Και πιστεύω ότι αυτό αποκτά ιδιαίτερη σημασία μετά το Brexit, για ινδικές εταιρείες που αναζητούν μια νέα ευρωπαϊκή «άγκυρα» για να έχουν πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά.
Επίσης, όταν σκεφτόμαστε τα μεγάλα γεωπολιτικά έργα που προωθούν τη συνδεσιμότητα μεταξύ του Ινδο-Ειρηνικού -ειδικά της Ινδίας- και της Ευρώπης, το project IMEC, τελικά θα οδηγήσει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στην Ελλάδα. Και γι’ αυτό το λόγο οι ελληνικές υποδομές, τα λιμάνια, τα κέντρα logistics, η ενίσχυση των εφοδιαστικών μας αλυσίδων αποκτούν τόσο μεγάλη σημασία.
Δεν αποτελεί έκπληξη ότι ήδη ινδικές εταιρείες επενδύουν σε ελληνικές υποδομές. Είχα τη χαρά, πριν πετάξω για τη Μουμπάι, να επισκεφθώ το κέντρο ελέγχου του αεροδρομίου στο Νέο Δελχί, το οποίο διαχειρίζεται η GMR. Η GMR συμμετέχει ενεργά στην κατασκευή του νέου αεροδρομίου στην ιδιαίτερη πατρίδα μου, την Κρήτη, του μεγαλύτερου αερολιμένα που κατασκευάζεται σήμερα οπουδήποτε στη Μεσόγειο. Αυτό θα μπορούσε να είναι μόνο η αρχή.
Επομένως, η γεωγραφική μας θέση έχει ιδιαίτερη σημασία. Στη συνέχεια, αν προσεγγίσετε κάθε τομέα, θα συνειδητοποιήσετε ότι υπάρχει μεγάλη συμπληρωματικότητα μεταξύ κλάδων όπου έχουμε συγκριτικό πλεονέκτημα και όπου η Ινδία είναι επίσης αρκετά ισχυρή.
Πάρτε για παράδειγμα την άμυνα. Υπάρχει αυξημένο ενδιαφέρον για επενδύσεις στον τομέα της άμυνας ευρύτερα, όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά σε όλο τον κόσμο. Και βρισκόμαστε σε διαδικασία αναδιαμόρφωσης της αμυντικής μας βιομηχανίας, όχι μόνο όσον αφορά την παραδοσιακή βιομηχανία -ναι, στην Ευρώπη αντιλαμβανόμαστε ότι όλοι μας πρέπει να παράγουμε περισσότερα πυρομαχικά-, αλλά και νέες τεχνολογίες, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη ή τα θαλάσσια μη επανδρωμένα σκάφη, που είναι ένα πεδίο ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για εμάς.
Οτιδήποτε σχετίζεται με τη ναυτιλία είναι ένας άλλος τομέας όπου η συμπληρωματικότητα είναι προφανής. Είμαστε το κορυφαίο έθνος στις θαλάσσιες μεταφορές στον κόσμο, αλλά έχουμε επίσης περάσει από μια διαδικασία πλήρους αναδιάρθρωσης των ναυπηγείων μας και ορισμένοι από εκείνους που πρωτοστάτησαν σε αυτή την προσπάθεια είναι σήμερα εδώ μαζί μας. Είναι, συνεπώς, ακόμη ένας τομέας όπου βλέπω πολλά περιθώρια συμπληρωματικότητας.
Φαρμακευτικά προϊόντα: είναι ένας τομέας στον οποίο η Ινδία είναι ιδιαίτερα ισχυρή, ένας τομέας όπου η Ελλάδα είναι επίσης αρκετά ισχυρή, ιδιαίτερα στην παραγωγή γενόσημων φαρμάκων. Στις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, στις τράπεζες, στις ασφάλειες, στη γεωργία.
Έχουμε ένα ακόμη κοινό σημείο: αγροτικές κινητοποιήσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και την Ινδία. Το πρώτο μπορεί να το περιμένατε, αλλά το δεύτερο, εμένα τουλάχιστον, με εξέπληξε. Ωστόσο, το μέλλον της γεωργίας σε έναν κόσμο όπου χρειάζεται να επιτύχουμε μεγάλη αύξηση της παραγωγικότητας ευρύτερα, θεωρώ ότι είναι ένας ακόμη τομέας μεγάλου ενδιαφέροντος.
Και βέβαια, ο τομέας τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών. Η Ινδία είναι μια μεγάλη δύναμη στην τεχνολογική ανάπτυξη, ενώ και στην Ελλάδα την τελευταία 10ετία αναπτύσσεται ένας πολύ δυναμικός τεχνολογικός τομέας, που τροφοδοτείται πρωτίστως από νεοφυείς επιχειρήσεις, οι οποίες έχουν εξαιρετικές επιδόσεις. Συνεπώς, μπορώ να διακρίνω πολύ ενδιαφέρουσες φυσικές συνέργειες να αναδύονται στον τεχνολογικό τομέα.
Βέβαια, έχουμε κι άλλα κοινά: είμαστε δύο αρχαίοι πολιτισμοί με πολύ μεγάλο σεβασμό ο ένας για τον άλλο. Οι λαοί μας έχουν εξαιρετικές διαπροσωπικές σχέσεις. Έχουμε μια πολύ ζωντανή ινδική κοινότητα στην Ελλάδα και θέλουμε να προωθήσουμε ακόμη περισσότερο αυτές τις σχέσεις.
Το πιο σημαντικό ορόσημο σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο που εντοπίσαμε με τον Πρωθυπουργό Modi -και πιστεύουμε ότι σύντομα θα είμαστε σε θέση να προχωρήσουμε σε ανακοινώσεις- αφορά στην υπογραφή συμφωνίας κινητικότητας για τη μετανάστευση, που θα επιτρέψει σε περισσότερους Ινδούς εργαζόμενους να έρθουν στην Ελλάδα με οργανωμένο τρόπο. Για κάποιους από αυτούς ενδεχομένως θα χρειαστεί αναβάθμιση των δεξιοτήτων τους ή επανακατάρτιση -υπάρχουν ευκαιρίες απασχόλησης και σε αυτό το πεδίο- ώστε να εργαστούν σε τομείς όπως οι κατασκευές, η γεωργία, ο τουρισμός, όπου ήδη αρχίσαμε να βλέπουμε ελλείψεις προσωπικού.
Πριν 10 χρόνια, η ανεργία στην Ελλάδα ήταν στο 27%. Τώρα, για πρώτη φορά μετά από 15 χρόνια, η ανεργία έχει υποχωρήσει κάτω του 10% και μειώνεται ταχέως ως αποτέλεσμα της αναπτυσσόμενης οικονομίας. Συνεπώς, η αλληλεπίδραση στον τομέα της εργασίας είναι ιδιαίτερα σημαντική.
Και, φυσικά, δεν αναφέρθηκα σ’ αυτό που θεωρώ ότι αποτελεί μια μεγάλη αναξιοποίητη ευκαιρία: τον τουρισμό και τη φιλοξενία. Πρόκειται, να το ξαναπώ, για έναν τομέα επενδύσεων «διπλής κατεύθυνσης»: αναφέρθηκα εκτενώς στις ινδικές επενδύσεις στην Ελλάδα, αλλά το ίδιο ισχύει και για τις ελληνικές επενδύσεις στην Ινδία. Έχουμε σημαντικές εταιρείες τροφίμων που βρίσκονται ήδη εδώ και δεν βλέπω για ποιο λόγο δεν μπορούμε να επεκταθούμε και να αξιοποιήσουμε το δυναμικό της ινδικής αγοράς μέσω των εξωστρεφών ελληνικών επιχειρήσεων.
Όσον αφορά, όμως, στον τομέα της φιλοξενίας, πιστεύω ότι μόλις αρχίζουμε να αξιοποιούμε πλήρως τις δυνατότητες που μπορεί να προσφέρει η Ινδία. Δεν υπάρχει ακόμα απευθείας πτήση, για παράδειγμα, που να συνδέει τη Μουμπάι ή το Νέο Δελχί με την Ελλάδα. Είμαι σίγουρος ότι αυτό θα αλλάξει πολύ γρήγορα. Και αυτό που έχουμε διαπιστώσει είναι ότι από τη στιγμή που οι αεροπορικές εταιρείες έχουν το θάρρος να προγραμματίσουν τέτοιες πτήσεις, εκδηλώνεται αμέσως ζήτηση γι’ αυτές.
Επιτρέψτε μου να παραθέσω ένα παράδειγμα, το οποίο θεωρώ πολύ διαφωτιστικό: πριν πέντε χρόνια υπήρχε μόνο μία απευθείας πτήση από τις ΗΠΑ στην Ελλάδα, σε ημερήσια βάση. Τώρα, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, εκτελούνται καθημερινά 11-13 πτήσεις, απευθείας πτήσεις από τις ΗΠΑ στην Ελλάδα. Είναι όλες γεμάτες και, ξέρετε, οι αερομεταφορείς φαίνεται να χρεώνουν αρκετά υψηλά ναύλα. Κι αυτό έχει επιτύχει θαύματα όσον αφορά στην έλευση σημαντικού αριθμού Αμερικανών τουριστών στην Ελλάδα.
Το ίδιο, φυσικά, πιστεύω ότι μπορεί να συμβεί στον εισερχόμενο τουρισμό από την Ινδία στην Ελλάδα. Πιστεύω ειλικρινά ότι υπάρχουν σημαντικές δυνατότητες και, βεβαίως, σε αυτό θα βοηθούσε εάν γυρίζονταν περισσότερες ινδικές ταινίες στην Ελλάδα -και, σας παρακαλώ, όχι μόνο στη Σαντορίνη, υπάρχουν κι άλλες όμορφες τοποθεσίες όπου μπορείς να γυρίσεις μια ταινία στην Ελλάδα.
Γνωρίζω ότι το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου είναι εδώ και έχουν γίνει ήδη συναντήσεις με Ινδούς παραγωγούς. Έχουμε ένα αρκετά ελκυστικό πρόγραμμα κινήτρων για να ενθαρρύνουμε ξένες παραγωγές στην Ελλάδα. Πρόκειται όμως για έναν κλάδο όπου, πιστεύω, μπορούμε να σημειώσουμε σημαντική πρόοδο και να κάνουμε πολλά περισσότερα. Συνήθως όταν μεγάλες παραγωγές ή blockbuster κινηματογραφούνται στην Ελλάδα, βλέπουμε αμέσως αφίξεις τουριστών και τη δραστηριότητα που προκύπτει στη συνέχεια.
Θα μπορούσα, λοιπόν, να μιλώ για πολλή ώρα περιγράφοντας επιχειρηματικές ευκαιρίες, αλλά, εν τέλει, εσείς είστε οι επιχειρηματίες και εσείς θα εξερευνήσετε τις ευκαιρίες αυτές. Αυτό που μπορώ να σας πω από τη δική μας πλευρά είναι ότι η Ελλάδα είναι αυτή τη στιγμή μία χώρα με πολύ καλές μακροπρόθεσμες οικονομικές προοπτικές. Είμαστε επίσης μία από τις λιγοστές ευρωπαϊκές χώρες που προσφέρουν πολιτική σταθερότητα σε μεγάλο βαθμό.
Θα ήθελα να επικεντρωθώ σε αυτό, διότι έχουν γραφτεί πολλά για το κατακερματισμένο πολιτικό τοπίο στην Ευρώπη, την άνοδο του λαϊκισμού και -δικαίως πιστεύω- πολλοί είναι ανήσυχοι. Δεν βρισκόμαστε σε αυτή την κατηγορία. Στην Ελλάδα υπήρξε ένας πειραματισμός με τον λαϊκισμό πριν αυτό συμβεί σε άλλες χώρες, δεν θέλουμε να επιστρέψουμε σε εκείνη την περίοδο. Κέρδισα την επανεκλογή μου μετά από δύο εκλογικές αναμετρήσεις, πέρυσι τον Ιούνιο, αποσπώντας μεγαλύτερο ποσοστό της λαϊκής ψήφου σε σύγκριση με το 2019.
Υπό αυτή την έννοια υπάρχουν ιδιαίτερα μεγάλες ομοιότητες με αυτό που συνέβη στην Ινδία. Κι αυτό συνιστά, πιστεύω, την καλύτερη απόδειξη ότι εάν κυβερνήσεις αποφέρουν οφέλη για τους πολίτες και καλλιεργήσουν μία ευημερία που μπορεί να κατανεμηθεί σε ολόκληρη την κοινωνία, οι ψηφοφόροι θα τις ανταμείψουν. Από αυτή την οπτική γωνία υπάρχουν εντυπωσιακές ομοιότητες ανάμεσα σε αυτά που συμβαίνουν στην Ινδία και αυτά που συμβαίνουν στην Ελλάδα, σαφώς σε διαφορετική κλίμακα.
Πιστεύω, ωστόσο, ότι οι δύο κυβερνήσεις μας έχουν αποδείξει ότι χρειάζονται τολμηρές μεταρρυθμίσεις, ότι η τεχνολογία μπορεί να αξιοποιηθεί για την παροχή δημόσιων υπηρεσιών με έναν τρόπο που ήταν μάλλον αδιανόητος πριν λίγα χρόνια. Τρέφω μεγάλο θαυμασμό για τα όσα έχει κάνει η Ινδία με την τεχνολογική επανάσταση. Τηρουμένων των αναλογιών, έχουμε κάνει κάτι παρόμοιο όσον αφορά στην παροχή υπηρεσιών ψηφιακά στους πολίτες μας. Και, βεβαίως, εκτιμώ ότι οι δύο κυβερνήσεις μας πιστεύουν πως όταν δημιουργείς πλούτο αυτός πρέπει να κατανέμεται με δίκαιο τρόπο. Δεν μπορεί να μιλάμε για ανάπτυξη για τους λίγους, πρέπει να αγγίξει όλες τις πτυχές της κοινωνίας.
Με αυτή την έννοια, υπάρχει επίσης μία ευθυγράμμιση φιλοσοφιών μεταξύ των δύο κυβερνήσεών μας σε ό,τι αφορά την προώθηση της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας, αναγνωρίζοντας ωστόσο τον ρόλο του κράτους ως ενός αποτελεσματικού ρυθμιστή και, στο τέλος της ημέρας, αυτού που κάνει την κατανομή του πλούτου που έχει δημιουργηθεί.
Κλείνοντας, λοιπόν, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω και πάλι για την παρουσία σας. Είμαι βέβαιος ότι αυτή θα είναι η αρχή μίας ιδιαίτερα παραγωγικής συνεργασίας. Είμαι σίγουρος ότι οι ινδικές εταιρείες που εκδηλώνουν ενδιαφέρον για την Ελλάδα θα βρουν πολλές ενδιαφέρουσες επιχειρηματικές ευκαιρίες και είμαι βέβαιος πως κάποιες εξ αυτών θα γίνουν τελικά πραγματικότητα. Το ίδιο ισχύει για τους Έλληνες επιχειρηματίες που έχουν γνωρίσει την ινδική αγορά και διαπιστώνουν τις τεράστιες δυνατότητες που υπάρχουν εδώ.
Και τελικά, ένα project που αναθέτω στον Υφυπουργό, Κώστα Φραγκογιάννη, είναι ότι χρειαζόμαστε όσο το δυνατόν πιο σύντομα ένα Ελληνο-Ινδικό, Ινδικό-Ελληνικό Επιμελητήριο Εμπορίου, το οποίο θα μπορεί πραγματικά να αξιοποιήσει απόλυτα τις δυνατότητες αυτής της επιχειρηματικής συνεργασίας. Υπάρχουν ήδη επαφές σε πολύ καλό επίπεδο μεταξύ των φορέων ως επίσημων συνομιλητών, της Συνομοσπονδίας των Ινδικών Βιομηχανιών, της Ομοσπονδίας Ινδικών Εμπορικών και Βιομηχανικών Επιμελητηρίων και του Συνδέσμου Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών. Υπάρχουν πολλά περισσότερα που μπορούμε να κάνουμε.
Ελάτε να μας επισκεφτείτε στην Ελλάδα και είμαι σίγουρος ότι θα εκτιμήσετε από πρώτο χέρι τη δυναμική της χώρας μας, που αλλάζει και κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, με τον ίδιο τρόπο που εμείς εκτιμούμε τη δυναμική της Ινδίας, που προχωρά προς τη σωστή κατεύθυνση.
Σας ευχαριστώ και πάλι για την παρουσία σας.
