Ο ξεχασμένος οβελίσκος, μία σημαντική ελληνική ιστορία, μία μεγάλη τοπική ευκαιρία, η οποία συνδέει τις άγνωστες σελίδες του παρελθόντος με τις δυνατότητες τουριστικής αξιοποίησης της περιοχής μας, ήταν το θέμα της ομιλίας που πραγματοποίησε το απόγευμα του Σαββάτου 21 Ιουνίου 2025, στο πλαίσιο των ΕΛΕΥΘΕΡΙΩΝ της Καβάλας, ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, Ευάγγελος Λιβιεράτος.
Η παραπάνω εκδήλωση αφορούσε τη ζωή και το σπουδαίο έργο του Αλεξάνδρου Ν. Μαυροκορδάτου, ο τάφος του οποίου βρίσκεται στον αύλειο χώρο του Ιερού Μητροπολιτικού Ναού Τιμίου Προδρόμου Καβάλας, λόγω των στενών σχέσεων της Ελληνικής Κοινότητας της πόλης μας, με τον πατέρα του Νικόλαο, πρέσβη της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη. Προς τιμήν του Αλέξανδρου Ν. Μαυροκορδάτου έχει κατασκευαστεί ένας μαρμάρινος οβελίσκος στο Παρανέστι Δράμας, δίπλα στις ράγες της σιδηροδρομικής γραμμής και δόθηκε το όνομά του σε κοντινό οικισμό, για να μη ξεχαστεί το εκπολιτιστικό τεχνικό έργο του στη Μακεδονία.
—————————————————————————————-
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ ΤΟΥ ΟΜΟΤΙΜΟΥ
ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΑΠΘ, ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΥ
—————————————————————————————-
Ο κ. Λιβιεράτος, αφού πρότεινε στους Δήμους Καβάλας και Παρανεστίου να συνεργαστούν για την περαιτέρω ανάδειξη των δύο μνημείων, σημείωσε πως “ο Αλέξανδρος Ν. Μαυροκορδάτος, είναι ο πατέρας της Ελληνικής Τοπογραφίας, καθώς χάρη στην συστηματική προσπάθεια και την επιστημονική του επάρκεια, έγινε η πρώτη σοβαρή χαρτογράφηση πολλών περιοχών της πατρίδας μας” και πρόσθεσε “το μεγάλο επίτευγμα του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου ήταν η δημιουργία της πρώτης αμιγώς ελληνικής χαρτογραφικής εργασίας μετά την Επανάσταση. Στη Σχολή της Κέρκυρας έφτιαξε μια μικρή ομάδα, με τους ανθυπολοχαγούς του Πεζικού και έγραψε ένα καταπληκτικό βιβλίο τοπογραφίας 800 σελίδων. Το σύγγραμμα της Στρατιωτικής Τοπογραφίας (1888) ήταν μόνο η αρχή. Με την ομάδα των δέκα ανθυπολοχαγών που είχε εκπαιδεύσει, ο Μαυροκορδάτος θα πραγματοποιούσε κάτι πρωτοφανές για τα ελληνικά δεδομένα: Έκανε την πρώτη αμιγώς ελληνική χαρτογράφηση στη Θεσσαλία, καθώς μέχρι τότε χαρτογραφούσαν οι Γάλλοι κι οι Γερμανοί ή παίρναμε δανεικούς χάρτες από Αυστριακούς και τους μεταγλωττίζαμε. Ο χάρτης της ευρύτερης περιοχής Φαρσάλων – Δομοκού (1888-1889) ήταν η πρώτη συστηματική χαρτογράφηση μετά το 1821 που έγινε από την αρχή μέχρι το τέλος αποκλειστικά από Έλληνες και τυπώθηκε στην Αθήνα.
Η αξία του χάρτη του Μαυροκορδάτου” τόνισε με έμφαση ο κ. Λιβιεράτος “φάνηκε δραματικά κατά τον «άτυχο» Πόλεμο του 1897, όταν αποτέλεσε το μοναδικό αξιόπιστο εργαλείο για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Θεσσαλία. Ο αρχηγός του Στρατού Θεσσαλίας, διάδοχος Κωνσταντίνος, θα δηλώσει μετά τον Πόλεμο: «Ο Χάρτης, όστις πραγματικάς προσέφερεν υπηρεσίας κατά την εκστρατείαν ταύτην, είναι ο του κεντρικού τμήματος της Θεσσαλίας υπό του ανθυπολοχαγού Α. Μαυροκορδάτου εκπονηθείς. Ο χάρτης ούτος είναι ακριβέστατος και εις τας ελαχίστας αυτού λεπτομερείας, εύκολος εις την ανάγνωσιν, είναι ο μόνος, όστις εχρησιμοποιήθη διά την παράταξιν εις Φάρσαλον, την υποχώρησιν εις Δομοκόν…»
Παρά την επιστημονική του κατάρτιση και την εξαιρετική εργασία του, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος αντιμετώπισε σοβαρά εμπόδια στην καριέρα του. Όταν ο Τρικούπης το 1889 έφερε Αυστριακούς και ίδρυσε την πρώτη Γεωδαιτική Αποστολή, μάζεψαν την ελίτ του στρατεύματος, κατεξοχήν του μηχανικού και έβαλαν και τον Μαυροκορδάτο. Έτσι συμμετείχε στο ξεκίνημα της οργανωμένης χαρτογράφησης της χώρας από το 1890 και της προσπάθειας του κτηματολογίου. Ήταν μία ταραχώδης πολιτικά εποχή, υπήρχαν οι εναλλαγές Τρικούπης – Δεληγιάννης στην εξουσία και για λόγους που δεν είναι σαφείς ο νεαρός Μαυροκορδάτος δεν άντεξε και παραιτήθηκε το 1893 από το στράτευμα”.
—————————————————————————————-
Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Φιλίππων, Νεαπόλεως και Θάσου κ. Στέφανος, ο βουλευτής της ΝΔ, Γιάννης Πασχαλίδης, ο Αντιδήμαρχος Αθλητισμού, Κώστας Χατζηαναστασίου, ο Πρόεδρος του Αναπτυξιακού Οργανισμού του Δήμου Καβάλας “ΦΙΛΙΠΠΟΙ”, Κωστής Σιμιτσής, ο Στρατηγός – Διοικητής της ΧΧ ΤΘ Μεραρχίας, Υποστράτηγος, Ηλίας Κωστάκης, ο Πρόεδρος του ΤΕΕ ΑΜ, Σωτήρης Λαζαρίδης, ο ιστορικός ερευνητής, Κώστας Παπακοσμάς και ο Δήμαρχος Καβάλας, Θόδωρος Μουριάδης, ο οποίος συνεχάρη τους ομιλητές για την εξαιρετική παρουσίαση του αποτυπώματος του Αλέξανδρου Ν. Μαυροκορδάτου στην Ελληνική Τοπογραφία και δεσμεύτηκε ότι λίαν συντόμως, δίπλα στο μνημείο του, στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Τιμίου Προδρόμου Καβάλας, θα τοποθετηθεί μία μαρμάρινη πλάκα με πληροφορίες για τη διαδρομή και την μεγάλη παρακαταθήκη του.
—————————————————————————————-
Παρουσίαση εκδήλωσης: Μαρία Μακέδου
Παρουσίαση βιογραφικού του κ. Λιβιεράτου: Μιχάλης Σαξαμάνογλου
—————————————————————————————
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΜΑΥΡΟΚΟΡΔΑΤΟΣ
—————————————————————————————
Ο μηχανικός και χαρτογράφος, Αλέξανδρος Ν. Μαυροκορδάτος, εγγονός του συνονόματου διάσημου πρωταγωνιστή της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, γεννήθηκε το 1862 και πέθανε το 1895, σε ηλικία μόλις 33 ετών. Άφησε την τελευταία του πνοή, στο Παρανέστι, εργαζόμενος, εν καιρώ ειρήνης, για να φτιάξει τη σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης – Αλεξανδρούπολης, ενώ ήταν υπεύθυνος για την πρώτη αμιγώς χαρτογραφική απεικόνιση της μετεπαναστατικής Ελλάδας.
Ο Αλέξανδρος Ν. Μαυροκορδάτος, με στρατιωτικές σπουδές μηχανικού στη Γαλλία, παντρεύτηκε νεότατος τη Ραλλού Μουρούζη (1864-1944) και επέστρεψε στην Ελλάδα ως ίσως ο πλέον επιστημονικά καταρτισμένος, σε έργα μηχανικού, αξιωματικός της δεκαετίας του 1880.
Ονομάστηκε ανθυπολοχαγός Πεζικού, παρότι είχε ευρωπαϊκές σπουδές στρατιωτικού μηχανικού και δίδαξε στη νεοσύστατη Σχολή Υπαξιωματικών. Παραιτήθηκε από το στράτευμα, λίγα μόλις χρόνια μετά την ίδρυση της Γεωδαιτικής Αποστολής το 1889, όπου είχε τοποθετηθεί με τους πρώτους αξιωματικούς, το 1890.
Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα και την απόδοση σε αυτόν του βαθμού του ανθυπολοχαγού Πεζικού, ορίστηκε καθηγητής στη νεοσύστατη Σχολή Υπαξιωματικών.
Για τους μαθητές της σχολής, σε ηλικία 25 ετών, συνέγραψε ένα εξαιρετικό σύγγραμμα 700 σελίδων, τη Στρατιωτική Τοπογραφία, με παραδείγματα ασκήσεων και από τη γερμανική χαρτογράφηση της Αττικής, τη λεγόμενη του Kaupert.
Έναν χρόνο αργότερα, επικεφαλής μιας ομάδας άξιων ανθυπολοχαγών του πεζικού και έναν ανθυπίλαρχο, παραδίδει τα φύλλα του «Χάρτη Μαυροκορδατου», του πρώτου χάρτη μετά το 1821 που φτιάχτηκε από την αρχή αποκλειστικά από Έλληνες και τυπώθηκε στην Αθήνα λίγο πριν την άφιξη της αποστολής των Αυστριακών για την κτηματογράφηση και χαρτογράφηση της χώρας.
—————————————————————————————-
Φωτογραφίες: Κώστας Σαραϊδάρης
