Στην σημερινή σημείωση θα αναφερθώ σε σύντομα ιστορικά στοιχεία από την απελευθέρωση της πόλης, όπως τιμήθηκε στην Αθήνα αλλά και την συμβολή των εθελοντών από την Κρήτη στους Βαλκανικούς πολέμους και την παρουσία τους στην Καβάλα.
Η απελευθέρωση της Καβάλας ήταν το γεγονός που πανηγύρισαν οι κάτοικοι των Αθηνών με ογκωδέστατη συγκέντρωση στην πλατεία Συντάγματος. Οι εφημερίδες έγραφαν τα πλεονεκτήματα της Μακεδονικής αυτής πόλης αλλά και τα οικονομικά οφέλη για την Ελλάδα. Τις ημέρες του Ιουλίου του 1913 ασχολούνταν και με την τύχη των Ομήρων της πόλης, που είχαν πάρει οι Βούλγαροι, διαβάζουμε το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που έδειχναν οι Γάλλοι για την τύχη των ανθρώπων της Καβάλας.
Η αρχή αυτή της προσπάθειας, απελευθέρωσης της Μακεδονίας, ξεκίνησε από τον Μακεδονικό αγώνα όπου η Καβάλα συμμετείχε ενεργά με πατριώτες νέους αλλά και Έλληνες που εγκαταστάθηκαν εδώ για να προετοιμάσουν τον πληθυσμό. Το Ελληνικό προξενείο έπαιξε σημαντικό ρόλο όπου φωτισμένοι πατριώτες προσέφεραν πολύτιμες υπηρεσίες.
Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΩΝ ΚΡΗΤΙΚΩΝ
Στους Βαλκανικούς πολέμους καθοριστικό ρόλο έπαιξαν οι Κρητικοί, τον Σεπτέμβριο του 1912 συγκροτήθηκαν, στην Κρήτη, 16 λόχοι, οι οποίοι μόλις κηρύχθηκε ο πόλεμος μεταφέρθηκαν στον Πειραιά. Με αυτούς και άλλους που στάλθηκαν στη συνέχεια από την Κρήτη συγκροτήθηκαν στην Αθήνα τέσσερα Τάγματα Κρητών, από τα οποία τα τρία αποτέλεσαν το Ανεξάρτητο Σύνταγμα Κρητών που διατέθηκε στο Στρατό της Ηπείρου .
Το Ανεξάρτητο Σύνταγμα Κρητών εκτός από την κύρια δράση του στην Ήπειρο (Μάχες Αργυροκάστρου, Πρεμέτης, Κορυτσάς, Μοσχόπολης κ.ά), στις αρχές Ιουλίου 1913 μεταφέρθηκε από τους Αγίους Σαράντα στην Καβάλα (Η 7η Μεραρχία ήταν αυτή ήρθε πρώτη στην Καβάλα και έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από τους κατοίκους. Οι άνδρες της μπήκαν θριαμβευτές στην πόλη από τα υψώματα του Αγίου Σίλα).
Το Σύνταγμα των Κρητών έλαβε μέρος στην απελευθέρωση της Ξάνθης (13 Ιουλίου 1913), της Κομοτηνής (15 Ιουλίου 1913) και πολεμώντας έφθασε μέχρι το Νευροκόπι (24 Ιουλίου 1913). Στις 14 Αυγούστου 1913 μετονομάστηκε σε 14ο Σύνταγμα Πεζικού και τέλος στις 8 Ιανουαρίου 1914 επανήλθε στα Χανιά, όπου έγινε δεκτό με παλλαϊκό ενθουσιασμό και έτυχε λαμπρής πανηγυρικής υποδοχής.
Η συμβολή και οι θυσίες των Κρητικών στο Μακεδονικό Αγώνα 1903 -1908 και στους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913, ήταν όντως μεγάλη, αποτελεσματική, ηρωική, αξιοθαύμαστη, και αποκλειστικά εθελοντική.
