Τα Πολυτεχνεία-Η επαναστατική στράτα και ο ανοιχτός αγώνας
Πολιτική και ιστορική ανάλυση του αιχμάλωτου Δημήτρη Χατζηβασιλειάδη για τα εξεγερμένα Πολυτεχνεία, τη μνήμη, τον ανοιχτό αγώνα και την ελευθεριακή αυτοάμυνα απέναντι στην κρατιστική αντιεξέγερση εντός του κινήματος σήμερα. Το κείμενο ξεκίνησε να γράφεται λίγο μετά την επέτειο του Πολυτεχνείο το ‘21 και ολοκληρώθηκε πρόσφατα.
Εισαγωγικά…
«…τα αγωνιζόμενα υποκείμενα στο πρώτο πλάνο για μια διαλεκτική αντίληψη των πραγματικών ανταγωνιστικών συνθηκών…»1
Η διήμερη κατάληψη του κτιρίου Γκίνη στην τελευταία επέτειο της εξέγερσης του ΄73 κι όλων των αγώνων των επετείων που ακολούθησαν, επανέφερε στο δημόσιο διάλογο το ζήτημα της θέσης του Πολυτεχνείου μέσα στην τρέχουσα ταξική και πολιτική διαπάλη, με τη μνήμη να έχει την αναντικατάστατη θέση του γεφυρώματος μεταξύ παρόντος και μέλλοντος. Ο διάλογος επανέρχεται λόγω μιας δεδομένης αγωνιστικής πράξης: το άνοιγμα ενός χώρου της καθημερινής πολιτικής δραστηριότητας του αντικαπιταλιστικού κινήματος που το κράτος τον άρπαξε και τον σφράγισε με στρατιωτικά μέσα πριν δυο χρόνια· μια πράξη ανάκτησης, έστω προσωρινής, έστω υπό την κάλυψη της καθεστωτικής επετείου και συνθηκολογώντας μαζί της. Εισερχόμενοι στο διάλογο, έκαστος είναι υπόχρεος να απαντήσει ευθύς αμέσως, αν τοποθετείται από την πλευρά του υπαρκτού αγώνα κι άρα, εφόσον μιλάμε για το Πολυτεχνείο, αν αναγνωρίζει την αγωνιστική προσπάθεια επί αυτού του εδάφους, με σκοπό να συμβάλει στην εξέλιξή της (ακόμα κι αν αυτή είναι αναγκαίο να διαβεί από μια ριζική αναδόμησή της, με συγκρούσεις μέσα στο κίνημα) ή αν τοποθετείται ενάντια στον υπαρκτό αγώνα και συγκεκριμένα εδώ, ενάντια στις επαναστατικές μνήμες των Πολυτεχνείων και στα αγωνιστικά ριζώματα στο φυσικό χώρο του. Η αποστασιοποίηση από ένα επίμαχο σημείο της διαπάλης –κι η παρατήρηση αυτή δεν αφορά μόνο το Πολυτεχνείο- είναι συνειδητά και πρακτικά αποδομητική για την αγωνιστική μνήμη, αποσυνθετική για το κοινωνικό κίνημα και οπισθέλκουσα προς την ηττοπάθεια, τη μοιρολατρεία και τον συμβιβασμό. Θα το επαναλαμβάνω κάθε φορά που κάποιοι συνεπώς αδρανοποιημένοι πουριτανοί αντιτάσουν στις υπαρκτές αντιστάσεις, δογματικές αρχές, αποκλειστικούς στρατηγισμούς ή μεθοδισμούς κι απομονωτικές στάσεις: το “Όλα ή Τίποτα” οδηγεί πάντα στο τίποτα, αν δεν είναι ήδη ένα πρόσχημα του εμπεδωμένου συμβιβασμού. Η επιδιωκόμενη ολοκληρότητα κι απολυτότητα της ιδεολογίας αποτελεί μια αντεστραμένη επιθυμία ευταξίας: Όπως ο χριστιανισμός αναζήτησε την αποκατάσταση της ελευθερίας που είχε καταργηθεί ολοκληρωτικά από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα, στην ταύτιση με έναν επουράνειο βασιλιά, έτσι κι οι πολιτικοί πουριτανοί αναζητούν μιαν άρτια αφήγηση της διαπάλης, από μια εποπτική έδραση σε έναν ιδεατό κόσμο αρτίως αποσυνδεδεμένο από τον κατεστημένο πολιτισμό.
Στη σχετική σύντομη συζήτηση που έγινε στο Athens Indymedia, δεν έλειψαν οι καραμπινάτες συκοφαντικές αντιστροφές, που το μοναδικό έρεισμά τους ήταν ο απόλυτος αυτοαποκλεισμός των φορέων τους από τον ανοιχτό αγώνα. Κοινότητες και συλλογικότητες μεταναστευτικού, γυναικείου και φοιτητικού οριζόντιου αγώνα και στρατευμένες συντρόφισσες, που έχουν αφοσιωθεί σε αυτά τα πεδία πάλης κι όχι μόνο, και που πήραν την πρωτοβουλία ανάκτησης του Γκίνη, επιχειρήθηκε να παρουσιαστούν σαν το εντελώς αντίθετο από το ό,τι έχουν δημιουργήσει με μακροχρόνιες προσπάθειες και κόστος απέναντι στην καταστολή. Είναι αδύνατο να διακρίνουμε αν τέτοιου είδους συκοφαντίες εκπορεύονται από τα media cointel-pro της κρατικής αντεπανάστασης ή από υποκείμενα του αντικαπιταλιστικού ιδεολογικού περιβάλλοντος, βουτηγμένα στην αντιδραστική αδράνεια, ακριβώς επειδή η αποστασιοποίηση αποτελεί ένα ειδολογικό ιδίωμα του αστικού πολιτισμού κι οι βολές εξ αποστάσεως ή γενικότερα με δόλιους τρόπους, το ιδίωμα του τεχνοκρατικού πολέμου και του κρατικού πρακτορισμού.
Σε μια συζήτηση όπου δεν έχει καταγραφεί λέξη από όσα ειπώθηκαν στην Κατάληψη Γκίνη, ανεβαίνουν ανώνυμα προσβλητικά ενδεχομένως συκοφαντικά σχόλια όπως αυτό: «Κάτι μαγαζάκια κάνουν κατάληψη, που προσπαθούν να πουλήσουν φύκια για μεταξωτές κορδέλες, με ακατάσχετες μπουρδολογίες κι επικοινωνιακούς ακτιβισμούς». Ωστόσο, επειδή υπάρχουν και μικροπολιτικά μαγαζάκια κι ορισμένα έχουν και ιστορικό δραστηριότητας, αγωνιστικής ή κατασταλτικής, επί του Πολυτεχνείου ή εναντίον του, ήταν ευθύνη της Κατάληψης ως σώμα κι επιπλέον, εκείνων των συμμετεχόντων που δεν ασπάζονται τον μαγαζατορισμό, να καταστήσουν σαφή τη διακριτή θέση τους εξαρχής. Έχω την εντύπωση, από τη διαθέσιμη ενημέρωση, ότι δεν το έπραξαν. Οπότε, εύστοχα τέθηκε δημοσίως το κριτικό ερώτημα, αν όσοι δέχονται να συνδιαμορφώσουν με ουραγούς της καθεστωτικής αριστεράς, μπορεί να λέγονται αναρχικοί; Η απάντηση δεν είναι αυτονόητη. Είναι καίριο το αίτημα να εξηγηθεί η κοντή κρίση και η κοντή μνήμη του α/α χώρου. Και «τέλος πάντων, για ποιά επανάσταση και ποια εξέγερση μιλάμε;». Το πρόβλημα έγγειται στο γεγονός ότι οι καλοπροαίρετοι καταληψίες του Γκίνη απέφυγαν να μιλήσουν για αυτά τα κρίσιμα ζητήματα. Οι κακοπροαίρετοι, σίγουρα δεν θα έχαναν την ευκαιρία να πατήσουν πάνω στην ξεσκισμένη μνήμη, να εισάγουν εκ νέου σύγχυση στην κρίση και να λιβανίσουν τη φιλοδοξία τους να είναι οι αυθέντες που θα μιλούν για την επανάσταση και την εξέγερση, ενάντια στην επανάσταση και την εξέγερση.
Τα φαντάσματα των Πολυτεχνείων είναι ριζικώς συνυφασμένα με τη γενική κατρακύλα του αναρχικού κινήματος. Η σημαία που σήκωσα ως έκνομος, θα επιστρέψει για να καρφωθεί ξανά στην γωνία Πατησίων και Στουρνάρα. Είμαι ένας από εκείνους που γεννήθηκαν σε ετούτη τη λαϊκή εκκλησία, τον Γενάρη του ‘90 κι έκτοτε δεν έλλειψα από καμία στιγμή που η μνήμη και ο τόπος αυτός έγιναν οχυρό της εξέγερσης ενάντια στο κράτος και βέβαια, ήμουν ανάμεσα σε εκείνους που στάθηκαν μέχρι την αιχμαλωσία και τον Οκτώβρη του ‘91 και το Νοέμβρη του ‘95.
Τα ζητήματα που αφορούν το Πολυτεχνείο γενικά (μνήμη, επετειακές γιορτές, αντιπαράθεση με τα ΜΑΤ, πανεπιστημιακό έδαφος, Εξάρχεια, διάχυση κι ανταρτισμός), έχουν ήδη αναλυθεί εξωνυχιστικά από την Αναρχική Συλλογικότητα για τη Μαχητική Προλεταριακή Ανασυγκρότηση, στη μπροσούρα Κριτική επισκόπηση και πολιτικά διδάγματα από την απεργία πείνας του αναρχικού αιχμάλωτου αγωνιστή Νίκου Ρωμανού και το κίνημα αλληλεγγύης (Νοέμβρης-Δεκέμβρης 2014) (βλ. υπσ. 1). Θα ανατρέξω σε αυτό το ντοκουμέντο, για έναν ακόμα λόγο, επιπλέον της επάρκειάς του επί του ζητήματος: η μνήμη αποτελεί ένα όπλο ακατανίκητο κι ειδικά ενάντια στην καιροσκοπική σαπίλα. Τα πολιτικά πτώματα του ’14, πχ, δε γίνεται ν’ αναστηθούν σ’ ετούτο το φυσικό κόσμο. Σχετικά με την πλανερή υπεκφυγή της “διάχυσης” και το φάντασμα του “διάχυτου αντάρτικου” θα ανατρέξω επίσης στην ανάλυση-πρότασή μου που δημοσιεύτηκε το καλοκαίρι του ’20, Αντιμιλιταρισμός κι επαναστατικός αναρχισμός2 και στα κείμενα της Οργάνωσης Επανασταστικής Αυτοάμυνας.
Στη συνέχεια θα διατρέξω στην ιστορία των κατειλημμένων Πολυτεχνείων, όχι από μια σκοπιά ιστορικίστικη, αλλά από τη σκοπιά της συμμετοχής στη ριζοσπαστική εξέλιξη της πάλης σε αυτό το έδαφος, σκοπιά χωρίς την οποία δεν μπορεί να υπάρχει προοπτική πρόταση. Είναι μάλλον ένα εγχείρημα που δε γνωρίζω να έχει ξαναεπιχειρηθεί, τουλάχιστον μετά τον Δεκέμβρη του ’08. Οι βαθειές αντιθέσεις που συναντάει όποιος στοχάζεται πάνω στην ιστορία των κατειλημμένων Πολυτεχνείων -αντιθέσεις που δεν εντοπίζονται στα κύρια χαρακτηριστικά των συγκεκριμένων καταληψιακών κινήσεων, αλλά στα μετέχοντα πολιτικά υποκείμενα-, είναι ένα σοβαρό εμπόδιο αν το επιδιωκόμενο είναι μια όμορφη διήγηση της διαρκούς εξέγερσης.
Το κατειλημμένο Πολυτεχνείο του Νοέμβρη ’17, αποτέλεσε σημείο στροφής ως προς τις καθεστωτικές λιτανίες και τη σχέση του επαναστατικού αναρχισμού απέναντι στην καθεστωτική αριστερά, μετά από δυο δεκαετίες συνθηκολόγησης. Θα σταθώ στο συγκεκριμένο ιστορικό σημείο, με τη θέαση αγκυρωμένη στην πολιτική ιστορικότητά του. Κανένας από τους συμμετέχοντες σ’ εκείνη την κατάληψη δεν την απολόγισε δημόσια. Το ίδιο το σώμα της ήταν υπερβολικά πρόσκαιρο, όπως και κάθε προηγηθείσας κατάληψης του Πολυτεχνείου, για να συντάξει έναν συλλογικό απολογισμό. Έγινε μια απόπειρα γοργά αποδυναμούμενη. Μετά από μήνες χάθηκε στις πολιτικές αντιθέσεις (όχι σχετικές με το Πολυτεχνείο) των ελάχιστων που είχαμε απομείνει να κοσκινίζουμε τις λεπτομέρειες. Η Αναρχική Συλλογικότητα για τη Μαχητική Προλεταριακή Ανασυγκρότηση, που συμμετείχε στην Κατάληψη Πολυτεχνείου ως μέρος της Κατάληψης Gare, απολόγισε εκτενώς τα γεγονότα, καταλήγοντας σ’ ένα σκελετό δημοσίου κειμένου, αλλά η σύνταξή του κρινόταν διαρκώς ως τελευταία ανάγκη σε σύγκριση με τα συμμετοχικά καθήκοντα της Συλλογικότητας σε μια πλειάδα αγώνων. Αμφότερα τα κοράκια της καθεστωτικής καπηλείας και της αντιπολυτεχνειακής αποδόμησης, επιτέθηκαν σ’ έναν εχθρό που αφού επέλεξε να μην τους κόψει τα νύχια επιτόπου, δεν βιαζόταν να αναμετρηθεί μαζί τους. Στο ίδιο διάστημα που οι λαντζέρηδες της καθεστωτικής αριστεράς πάσχιζαν να ξεπλύνουν τη λίγδα της εργολαβίας του Νοέμβρη του ’17, εμείς προχωρούσαμε στον αγώνα προλεταριακής αυτοδιεύθυνσης στη γειτονιά των Εξαρχείων, στις καταληψιακές κοινωνικές δομές και στη σύγκρουση με την καταστολή.
Το ’17 παρήλθε. Δε γράφω για να κλείσω πολιτικούς λογαριασμούς. Αντιθέτως επανέρχομαι στο τραύμα που οι εχθροί της Κατάληψης επιχείρησαν μάλλον να απωθήσουν κάτω από τα κείμενά τους, παρά να γιατρέψουν. Επανέρχομαι προκειμένου να γίνει ένα γεφύρωμα με τις επικείμενες επαναστατικές δυνατότητες. Γι’ αυτό, θα περάσω από τα Πολυτεχνεία, στην πρακτική και τη νοοτροπία του ανοιχτού αγώνα και στο επικρεμές ζήτημα του τι κάνουμε με τα απομεινάρια του σοσιαλφασισμού;
Το ’16 έγραφε η ΑΣΜΠΑ για τον Δεκέμβρη του ’14: «Η έναρξη της απεργίας πείνας του Νίκου Ρωμανού εντάχθηκε σε μια περίοδο βαθιάς κινηματικής ύφεσης. Οι κοινωνικές εντάσεις λόγω του αυξανόμενου ρυθμού μαζικής ανέχειας και όξυνσης της καταστολής, συνέχισαν όλο το τελευταίο διάστημα να βαδίζουν παράλληλα με δυναμικούς, αλλά μερικούς και απομαζικοποιημένους αγώνες, χωρίς συνολικά να επιτευχθεί η ουσιαστική στήριξη και ενδυνάμωσή τους, καθώς και η κοινή τους διασύνδεση, που θα οδηγούσε σε δρόμους ριζικών κοινωνικών εκρήξεων και μεταβολών. Παράλληλα, την πολιτική δυσαρέσκεια, με δεδομένη την κινηματική ανεπάρκεια, την καρπωνόταν η καθεστωτική αριστερά μέσω του ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ., είτε πατρονάροντας και αφομοιώνοντας πολλούς από τους αγώνες αυτούς (αγώνας καθαριστριών, αγώνας στις Σκουριές Χαλκιδικής κτλ), είτε εισπράττοντας από διάφορα ταξικά σύνολα την παθητική αναμονή μιας αλλαγής κυβερνητικής διαχείρισης, που φαίνεται απατηλά σαν η εύκολη λύση και οδηγεί στην συναίνεση». Είναι αδιαμφισβήτητο ότι στο διάστημα που πέρασε, κάτι έχει αλλάξει: οι αυταπάτες καταποντίστηκαν, περιδινίζοντας μέχρι εξαφανίσεως κι όποια πολιτικά υποκείμενα βρέθηκαν ανέτοιμα ν’ αντισταθούν μαχητικά σε κατεύθυνση επαναστατικής αναβάθμισης. Μ’ εκείνη τη μπροσούρα είχαν ξεσκεπαστεί όλοι οι φαινομενικώς αντικρουόμενοι, κατά βάθος συμπληρωματικοί, ρόλοι του θιάσου που παίζει το σενάριο “δεν είμαστε έτοιμοι”, “δεν μπορούμε”. «Η πολιτική αντιπαράθεση του απεργού πείνας και του κινήματος αλληλεγγύης με το κράτος, άνοιξε σοβαρά σημεία ρήξης μεταξύ κοινωνικών δυνάμεων και εξουσίας, αλλά και μέσα στον κινηματικό κόσμο. Η πολιτική κρισιμότητα της συγκεκριμένης απεργίας πείνας έφερε στην επιφάνεια μια πλειάδα ανταγωνιστικών μεταξύ τους θέσεων, που όμως εμφανίζονται με κοινό πρόσημο την κοινωνική ανατροπή. Μέσα σε αυτήν την πραγματικότητα η συντροφική κριτική διατηρεί το πάγιο νόημά της, αλλά εγείρεται και μια προτεραιότητα που ανήκει σε θεμελιωδέστερη βαθμίδα διαλόγου: Η πολεμική ενάντια στις πολιτικές αντιλήψεις και μεθόδους που υπονομεύουν τους αγώνες και την επαναστατική προοπτική τους». Οι κρίσεις προσανατολισμού και στοιχειωδέστερα, κρίσεις αγώνα κι αλληλεγγύης, εμμένουν απαράλλαχτες, αφού η αναμέτρηση με το πραγματικό αναβάλλεται. Η πεποίθηση ότι θα γίνει κάποιο ξεπέρασμα θάβοντας το παρελθόν, είναι γελοία. Αρκετά από τα μάρμαρα που χρειάζονται για να χτιστεί η γέφυρα με το επαναστατικό επερχόμενο, μας περιμένουν στα Πολυτεχνεία μας. «Αυτή η στάση μαχητικής πάλης και συνοργάνωσης μας έδωσε την δυνατότητα να αντλήσουμε ένα σύνολο πολιτικών διδαγμάτων από την εξέλιξη εκείνου του αγώνα».
1Κριτική επισκόπηση και πολιτικά διδάγματα από την απεργία πείνας του αναρχικού αιχμάλωτου αγωνιστή Νίκου Ρωμανού και το κίνημα αλληλεγγύης (Νοέμβρης-Δεκέμβρης 2014), Αναρχική Συλλογικότητα για τη Μαχητική Προλεταριακή Ανασυγκρότηση – https://asmpa.espivblogs.net/2016/07/13/brosoura-romanos/
2Αντιμιλιταρισμός κι επαναστατικός αναρχισμός: Από τον Έβρο και την καραντίνα, στο πλατφορμιστικό πρόταγμα –https://athens.indymedia.org/post/1606583/
*[Ολόκληρο το κείμενο επισυνάπτεται σε PDF]
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:
Μνήμη, -Η άρνηση της μνήμης, -Διάχυση, -…και η διάχυση του βόθρου, -Διάχυτο αντάρτικο
Τα εξεγερμένα Πολυτεχνεία και η ανυπέρβλητη κρίση του ‘17
Ανοιχτός αγώνας κι ανοιχτή οργάνωση, -…και η αποκλεισμένη συνείδηση
Ελευθεριακή αυτοάμυνα απέναντι στην κρατιστική αντιεξέγερση εντός του κινήματος σήμερα, -Σοσιαλδημοκρατία και σοσιαλφασισμός, -Η εσωτερική αντιεξέγερση σήμερα, -Οι διατυπωμένες σοσιαλφασιστικές θέσεις της εσωτερικής αντιεξέγερσης για τις επερχόμενες μάχες του κοινωνικού κινήματος
Παρέκβαση στον διάλογο Μάχνο-Μαλατέστα
